Hoe kunnen we de ontwikkeling van stalondeugden vermijden?

Dit betekent niet dat we niet kunnen ontwikkelen naar een paardeneigenaar die zich bewust is van de basisbehoeften van het paard.

Het verbaast me soms dat er zoveel paarden rondom ons leven. Niet alleen paarden in weilanden of paddocks, maar ook tal van accomodaties waar nog eens zoveel paarden verblijven. Paarden zijn vandaag de dag alom vertegenwoordigt! Daar hoeven we geen Wetenschappelijk onderzoek voor te voeren.

Niet alleen het aantal paarden is toegenomen, maar ook het aantal mensen die deze dieren bezitten is toegenomen. Wie zijn deze mensen? Jij en ik! Zijn wij er ons van bewust wat het inhoudt een paard in die mate te verzorgen en te trainen dat hij zich het grootste deel van de tijd goed in zijn vel voelt?

Zijn we ons bewust van:

Het belang van sociaal contact;
Voldoende lichaamsbeweging;
Het belang van de voeding;
Een goede algemene verzorging (hoefsmid – huisvesting – dierenarts - …);
Een goede omgang met het paard?

Jammer genoeg niet altijd… . Dit betekent niet dat we niet kunnen ontwikkelen naar een paardeneigenaar die zich bewust is van de basisbehoeften van het paard.

Hoe zou de dagplanning van een paard eruit zien indien hij zelf beslissingen kon nemen? Paarden leven van nature in kleine rondtrekkende kuddes die voortdurend op zoek gaan naar het meest smakelijkste stukje gras. Het eten, kauwen en knabbelen neemt meer dan 10u00 per dag in beslag! Het paardenlichaam is hierop afgesteld. Dit houdt in dat hun systeem nood heeft aan heel wat vezelrijk voedsel om gezond te blijven. Tussendoor wordt er nu en dan gerust. Deze activiteiten worden in groepsverband uitgevoerd wat ook het noodzakelijke contact met soortgenoten vervuld.

Het eten, kauwen en knabbelen neemt meer dan 10u00 per dag in beslag!

… - het tekort schieten in het welzijn van het paard kan leiden tot stereotiep gedrag.

Voor heel wat paarden die in onze omgeving leven ziet het dagelijks bestaan er echter heel anders uit. Het is niet vreemd dat deze paarden zich niet zo goed in hun vel voelen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten, maar zeker onder de vorm van stalondeugden.

Wat een vreemde benaming om het gedrag van een dier te omschrijven waar hijzelf geen enkele helpende hand in heeft. Laten we het verder hebben over stereotiep gedrag. Stereotiep gedrag kan vertaald worden als een vast, onveranderlijk gedragspatroon dat voortdurend herhaald wordt. Het tekort schieten in de bovengenoemde punten - het tekort schieten in het welzijn van het paard kan leiden tot stereotiep gedrag. Beperkte bewegingsruimte - langdurig isolement in een box - een prikkelarme, saaie omgeving – … , maar ook sociale factoren zoals het niet bedachtzaam spenen van het veulen - geen direct contact (noch visueel, noch lichamelijk) met soortgenoten - … Er wordt gesteld dat het ene ras gevoeliger is aan het uiten van stereotiep gedrag dan het andere en dat het in zekere mate over erfbaar belast is. Dit zijn echter geen excuses voor de ontwikkeling van stereotiep gedrag. Ook al zouden beide daadwerkelijk een rol spelen in de ontwikkeling van het stereotiep gedrag, dan nog moet er een aanleiding zijn om het gedrag tot uiting te laten komen.

Misschien heb je al eens iemand horen vertellen – of zelf waargenomen – over één van volgende gedragingen bij paarden: luchtzuigen, weven, kribbebijten, boxlopen, … . Dit zijn aangeleerde gedragsuitingen die tot stand komen doordat paarden het moeilijk hebben met hun leefomstandigheden. Het is als het ware een vlucht uit de realiteit. Het is een symptoom dat tot uiting komt door aanhoudende mentale spanning, aanhoudende stress. Deze patronen zullen na verloop van tijd ook lichamelijke klachten met zich meebrengen of aan de basis liggen van andere problemen.

Ik licht er kort drie toe. Sommige stereotiepe bewegingen zorgen voor overbelasting van spieren, pezen en gewrichten. Een duidelijk voorbeeld hiervan is een paard dat weeft. Hij verplaatst onophoudelijk zijn gewicht van het ene voorbeen op het andere voorbeen.

Vorig jaar heb ik kennis gemaakt met een paard dat moeilijk de trailer op ging. Na heel wat sessies lukte het hem uit eigen beweging de trailer volledig te betreden en rustig te blijven staan. Van zodra de laadklep dicht ging - de motor in gang gezet werd - begon hij te weven (te zien via camerabeelden in de trailer). Dit paard vertoonde hetzelfde gedrag in de stal. Hij had zelf bij regenweer een problemen bij het eten van zijn hooi in een schuilstal. Er was een duidelijk verband tussen de angst voor omsloten, kleine ruimtes en het stereotiep gedrag. De reden van zijn angst is niet meer te achterhalen, maar hij trachtte met de stress die dit met zich meebracht aan de hand van het weven te verzachten.

Dit paard heeft geluk dat hij terecht gekomen is bij zijn huidige eigenaars. Samen met zijn paardenvriendin heeft hij continu vrije uitloop en toegang tot het weiland. Ook al hadden ze andere plannen, toch hebben ze de verplaatsingen met de trailer achterwege gelaten omwille van zijn angst.

Het kribbebijten en luchtzuigen is een uiting van maagproblemen en/of stress. De gebrekkinge voedselvoorziening – te kort aan ruwvoer, te veel krachtvoer - lijdt tot deze symptomen. Bijkomend heeft het kribbebijten ernstige gevolgen voor het gebit van het paard. Beiden worden gelinkt aan een verhoogde kans op koliek.

Voorkomen is beter dan genezen. Het is zelfs best mogelijk dat er geen sprake is van ‘genezing’. Paarden die stereotiep gedrag vertonen hebben nood een ingrijpende verandering in hun huidig bestaan. Ik herhaal bovengenoemde punten:

Het belang van sociaal contact:

Zorg dat het paard contact kan maken met soortgenoten. Niet alleen visueel contact, maar ook lichamelijk contact! Zorg dat hij een metgezel heeft waarbij hij zich goed voelt.
Jonge paarden hebben nood aan leeftijdsgenoten waarmee ze kunnen ravotten, maar ook aan verstandige wijze oudere paarden die hen duidelijkheid brengen.
Ga niet onbedachtzaam te werk bij het spenen van het veulen. Als jong wezen kan het plotse wegvallen van het allerbelangrijkste in je leven heel wat traumatische littekens nalaten! Die in hun latere leven de oorzaak kunnen zijn van stereotiep gedrag.

Voldoende lichaamsbeweging:

Ieder paard heeft nood aan dagelijkse uitloop. Een paard uren in een box houden is niet anders dan een hond uren in een bench opsluiten. Hiermee wordt niet bedoelt dat je een paard nooit mag opsluiten - integendeel leer jouw paard dat een omsloten ruimte niet gevaarlijk is - maar op zich kan het niet zijn dat beiden meer tijd in de omsloten ruimte doorbrengen dan daarbuiten.
Zorg ervoor dat er voldoende ruimte is wanneer je paarden met meerdere bij elkaar plaatst. Hou de onderlinge relaties nauwlettend in het oog! Het kan best zijn dat sommige paarden sterk zijn in het terroriseren van ondergeschikte paarden. Zorg ervoor dat ze allen wel een moment van rust kunnen kennen.

Het belang van de voeding:

Wat heeft jouw paard nodig aan voeding?
Is de voeding afgestemd op de prestaties die hij moet leveren? Of is de voeding te energierijk?
Voorzie ruwvoer dat niet te voedselrijk is en structuur biedt. Plaats het ruwvoer in slowfeeders of hooinetten zodat het paard iets meer moeite hoeft te doen om zijn eten te kunnen bemachtigen.
Tracht het daglijks rantsoen over de dag te verspreiden. Beter verschillende kleinere eetmomenten dan alles in één keer.

Een goede algemene verzorging (hoefsmid – huisvesting – dierenarts - …):

Laat je bijstaan door mensen die ervaring en kennis hebben. En, die bovenal op een paardvriendelijke respectvolle manier met je paard omgaan!
Mensen waar je met je vragen terecht kan, maar wees kritisch in het belang van jouw paard.
Een huisvesting waarin het paard zich rustig en veilig kan voelen.
Gebruik stro als stalbedekking in plaats van schavelingen of andere materialen.

Een goede omgang met het paard:

Leer begrijpen hoe een paard op een constructieve paardvriendelijke manier getraind kan worden. Opnieuw, wees kritisch over deze waar je raad bij vraagt. Luister naar je paard en leer hem aanvoelen.

Het is mogelijk dat – ook al heb je de leefomstandigheden gewijzigd – het paard het stereotiep gedrag blijft vertonen. Dit is een jammere situatie, dit wil zeggen dat dit reeds diep verankerd zit in het paard waardoor het een gedrag is dat hem sterk eigen is geworden. Heb je voldaan in zijn basisbehoefen dan is het een betere keuze jouw paard dit gedrag te laten vertonen dan aan de hand van allerlei hulpmiddelen het gedrag te stoppen. Hierdoor pak je het symptoom aan, maar zal de drang niet weggenomen worden. De frustratie dat dit teweeg brengt komt sowieso op een andere manier naar het oppervlak...

Er komt heel wat kijken bij het houden van paarden. Hierboven wordt er niet gesproken over bijkomstige moeilijkheden. Waar vind je kwalitatief hooi voor paarden? Misschien vind je wel kwalitatief hooi, maar heeft jouw paard een stofallergie? Kan je dit alles in jouw bestaande dagschema inplannen? …

Bezin eer je begint.

Weet wat jouw verantwoordelijkheden zijn als paardeneigenaar. Indien je hier moeilijk aan kan voldoen bestaan er andere oplossingen om jouw wens met paarden in vervullen te brengen. Het kan jullie beiden veel kopzorgen besparen.

Agenda & meer!